Czy gmina może być pokrzywdzonym? Jak gmina może ustanowić swojego pełnomocnika w takim postępowaniu?
Pokrzywdzony jest osobą, którą na podstawie stanu faktycznego poddanego ocenie prawnej, choćby nie udowodnionego, była pokrzywdzona przestępstwem. Z kolei definicja ustawowa pokrzywdzonego wynika z art. 49 par. 1 k.p.k., gdzie stwierdzono, że pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r. gmina posiada osobowość prawną. Jak z powyższego wynika, gmina może występować w roli pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, jeżeli zostaną spełnione przesłanki z art. 49 par. 1 k.p.k. Należy zaznaczyć, że za pokrzywdzonego niebędącego osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu.
Prawa wynikające z uzyskania przez gminę statusu pokrzywdzonego w procesie karnym można podzielić na uprawnienia przysługujące pokrzywdzonemu w postępowaniu przygotowawczym oraz na uprawnienia przysługujące pokrzywdzonemu przed sądem. Prawa przysługujące w postępowaniu przygotowawczym to: pokrzywdzony uzyskuje status strony w postępowaniu przygotowawczym, ma inicjatywę dowodową, ma uprawnienia do posiadania pełnomocnika procesowego, może brać udział w czynnościach postępowania przygotowawczego, może zaskarżać postanowienia, zarządzenia i inne czynności procesowe oraz pokrzywdzony zostaje zawiadomiony o przesłaniu aktu oskarżenia. Natomiast w przypadku postępowania przed sądem pokrzywdzony może uzyskać prawo strony, jeżeli wystąpi w roli oskarżyciela prywatnego lub oskarżyciela posiłkowego albo powoda cywilnego. W przypadku gdy pokrzywdzony nie uzyska prawa strony, ponieważ nie przystąpi do postępowania w charakterze oskarżyciela lub powoda cywilnego, to jedyna jego rola ograniczy się do występowania w sprawie sądowej jako osobowe źródło dowodowe.
Gmina może również w postępowaniu karnym uzyskać status powoda cywilnego i dochodzić odpowiedzialności cywilnej spowodowanej przestępstwem w tzw. procesie adhezyjnym. Proces ten toczy się wraz z postępowaniem zasadniczym w kwestii odpowiedzialności karnej. Jest to proces uboczny. Oskarżony więc w jednym procesie odpowiada karnie i cywilnie. Zaletą takiego rozwiązania jest to, że wszystko odbywa się w jednym procesie, a więc ustalenia faktyczne czynione są na podstawie tych samych środków dowodowych. Wadą tego rozwiązania jest przedłużenie procesu karnego o badanie kwestii odpowiedzialności cywilnej.
W procesie adhezyjnym można dochodzić roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa (np. odszkodowanie za skradzione przedmioty,. Wolno dochodzić strat rzeczywistych oraz utraconej korzyści, gdyż ustawa nie czyni ograniczeń w tym zakresie, a racje postępowania adhezyjnego przemawiają za takim ujęciem. Natomiast nie można dochodzić roszczeń osobistych, niemajątkowych. Najczęściej samorząd w takim postępowaniu reprezentuje pełnomocnik. Ustanowienie pełnomocnika przez te podmioty nie podlega ocenie prowadzącego postępowanie według kryterium dopuszczalności jego udziału w postępowaniu. Ustanowić pełnomocnika może strona, czyli z jego pomocy może korzystać pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym oraz oskarżyciel prywatny, oskarżyciel posiłkowy i powód cywilny w postępowaniu przed sądem.
Strona inna niż pokrzywdzony, czyli np. gmina, jako powód cywilny może ustanowić pełnomocnika, udzielając pełnomocnictwa pisemnie albo ustnie do protokołu. Należy zaznaczyć, że w treści pełnomocnictwa powinno być zawarte uprawnienie pełnomocnika do reprezentowania mocodawcy w postępowaniu adhezyjnym.
ŁS
PODSTAWA PRAWNA
Art. 49 par. 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 ze zm.).
http://edgp.gazetaprawna.pl/index.php?act=mprasa&sub=article&id=174256